Transfer bevorderen bij spelling

Hoi,

Welkom terug bij leren met Anita en Suzanne.

Het is je vast opgevallen dat we weinig hebben gepost het afgelopen jaar. Dat komt omdat we allebei druk waren met het doen van onderzoek; Suzanne op het gebied van communicatie en ik op het gebied van onderwijs.

Je herkent het vast in je eigen onderwijspraktijk; de leerlingen passen hun kennis van de spelling niet toe in vrije schrijfmomenten. Hoe dat kan en wat je er als leerkracht mee kunt, heb ik het afgelopen jaar onderzocht.

Bij de start van het onderzoek gingen we er als onderzoeksgroep vanuit dat we gingen ontdekken hoe we kinderen konden helpen om de spellingregels toe te passen buiten de spellingles.

Maar dat gebeurde niet, we ontdekten iets heel anders, namelijk dat het veel effectiever is om spelling van onveranderlijke woorden aan te leren zonder spellingregels. Het memoriseren van woorden zonder uitleg van regels is even effectief als met de uitleg erbij (Hilte & Reitsma, 2011b). Het oefenen van woorden met een computerprogramma waarbij het hele woord wordt getypt blijkt voor spellingzwakke kinderen de meest effectieve methode om de spelling te verbeteren (Bos, 2004). 

Dat was een behoorlijke omslag in denken. Alhoewel het wel paste bij onze ervaring dat het aanleren van spellingregels veel frustratie oplevert bij vooral spellingzwakke kinderen en veel onderwijstijd vraagt.

We hebben in de literatuur een heleboel effectieve interventies gevonden die je als leerkracht in de les kunt toepassen om de transfer te bevorderen.

In het kort komt het neer op 2 basisdoelen; het ontlasten van het werkgeheugen en het bevorderen van het spellingbewustzijn.

Kinderen passen namelijk hun kennis niet toe bij het schrijven van teksten, omdat hun beperkte werkgeheugen bezig is met de inhoud van de tekst en geen ruimte heeft voor de juiste spelling van woorden (Van Koeven & Smits 2020). Verder zijn de meeste spellingregels zo ingewikkeld dat het werkgeheugen overbelast raakt (Daems, 2006).

Het spellingbewustzijn is nodig om in te kunnen schatten welke woorden je wel of niet juist kunt spellen, hierdoor kan een zich beter redden zonder hulp van een leerkracht (Block & Peskowitz, 1990).

Door Van Koeven en Smits (2020) wordt dit bewustzijn omschreven als de wil en de inzet om goed te spellen.

We hebben voor dit ontlasten van het werkgeheugen en het bevorderen van het spellingbewustzijn veel effectieve interventies gevonden in de literatuur. Daarmee hebben we onze eigen spellingmethode ontwikkeld die we als leerkrachten gebruiken in de groep.

Daarmee zijn we gestart na de voorjaarsvakantie 2023. 

De methode bevordert de transfer door het ontlasten van het werkgeheugen door woorden veelzijdig te verankeren, geen spellingregels te gebruiken en gebruik te maken van schrijffases. En het bevorderen van het spellingbewustzijn wordt gedaan door het markeren van hun eigen werk met goed/twijfel/fout, (B)LOON en het zelf nakijken van hun spellingwerk.

We zien mooie dingen gebeuren; de kinderen zijn over het algemeen enthousiaster en zich steeds meer bewust van hun spelling, we houden meer tijd over voor het toepassen van het geleerde in eigen zinnen en verhalen. Als leerkrachten hebben we binnen de spellingles meer tijd om feedback te geven, de kinderen doen soms voor het eerst, succes ervaringen op met spelling. Er is minder frustratie omdat er geen spellingregels meer hoeven te worden geleerd en toegepast, allebei ingewikkelde dingen voor de meeste kinderen.

Leerlingen die instromen vanuit andere scholen hoeven niet te wennen aan andere spellingregels, categorieën of termen.

Deze schrijffases gebruiken we:

We hebben een check gedaan of de resultaten op de spellingtoets en het aantal fouten in de opstellen zijn verbeterd. Maar daarvoor is deze testperiode nog te kort geweest. De resultaten zijn divers per kind en per groep. Daarom blijven we de kinderen volgen hierin. Er lijkt wel een voorzichtige afname van het aantal fouten in de opstellen.

We zijn heel benieuwd of er meer scholen zijn die zonder spellingregels zijn gaan werken en woordpakketten gebruiken om juiste woordbeelden op te slaan. Hoe jullie de transfer bevorderen en wat jullie ervaring daarmee is.

En we willen leerkrachten uitdagen om deze manier van spelling geven te onderzoeken in jullie eigen context.

Als je dit interessant vindt, dan is deze blog van Erna van Koeven en Anneke Smits vast iets voor je.

Mocht je hier meer over willen weten, laat dan gerust een comment achter.

Groetjes, Anita

Literatuur

Block, K. K., & Peskowitz, N. B. (1990). Metacognition in Spelling: Using writing and reading             to self- check spellings. The Elementary School Journal, 91, 151-164.

Bos, M. (2004). The efficacy of spelling exercises for poor spellers. PhD-Thesis - Research and graduation internal, Vrije Universiteit Amsterdam.

Daems, F. (2006). Beter (leren) spellen in 2005? Universiteit Antwerpen (Dept. Taalkunde en Instituut OIW).

Hilte, M., & Reitsma, P. (2011b). Effects of explicit rules in learning to spell open- and closed-syllable words. Learning and Instruction, 21(1), 34–45.

Van Koeven, E. & Smits, A. (2020). Rijke taal: Taaldidactiek voor het basisonderwijs (1ste editie). Boom Lemma.